تغییرات وسیع عرضه و تقاضا در حوزه نفت وگاز داخل و خارج کشور، نیاز به حکمرانی انرژی در کشور به منظور بازنگری در رویکرد و راهبردهای تولید، مصرف، عرضه و فراوری انرژی دارد. امری که یک انتخاب نیست بلکه ضرورتی برای بقا و پیشرفت است
رستم قاسمی وزیر نفت سابق و مشاور اقتصادی فرمانده سپاه پاسداران با بیان این مطلب در گفت و گو با خبرنگار اقتصاد و نمایشگاه گفت: در تحلیل وضعیت آینده نفت وگاز ایران نباید تنها به تولید و فروش و بازار نفت و تحریم ها محدود شویم بلکه وابستگی دولت و بودجه و درآمد ارزی به فروش نفت نیز باید کاهش یابد، مصرف شدید انرژی کنترل شود، و بهره وری بالا برود وگرنه روزی می رسد که نفت برای صادرات نداریم و همه را باید در داخل صرف بهره وری پایین و مصرف بالای کشور کنیم.
وی افزود: برای تدوین راهبرد کشورهای تولیدکننده نفت در مواجهه با تغییرات سبد انرژی باید چند موضوع را در نظر گرفت. نخست اینکه علیرغم همه تغییرات صورت گرفته در سبد انرژی و حرکت جهان به سمت انرژی های تجدید پذیر؛ تا سال 2050 بخش عمده انرژی مورد نیاز بشر توسط سوختهای فسیلی تامین می شود و این بمعنای فرصتی حدوداً سی ساله برای انطباق کشورهای نفتی با دوران پسانفت است.
وی تصریح کرد: یکی از نگرانی های دیگری که در این زمینه مطرح می شود اتمام ذخایر انرژی در این بازه زمانی است. در این خصوص باید گفت که ما در صد سال اخیر 30 درصد ذخایر نفت و 13 درصد ذخایر گازمان را مصرف کرده‌ایم و این یعنی ما مخازن و ذخایر باقیمانده نسبتا مناسبی داریم و ایران همچنان از منابع و ذخایر نفت وگاز قابل توجه برخوردار است و درصورت مدیریت مناسب می تواند در مسیر پیشرفت به کشورمان کمک کند.
وی ادامه داد: در طرف تقاضا نیز توجه به این نکته ضروری است که نفت و مشتقات آن و به ویژه محصولات پتروشیمی؛ به عنوان اندام و خون بخش عمده تولید جهانی باقی خواهد ماند و همین امر موجب می شود تا روند تقاضای جهانی افت شدیدی نداشته باشد. بیشتر از افت مصرف جهانی انرژی؛ دغدغه و نگرانی من از آینده ایران و تغییرات سبد انرژی، یک قیچی شوم است که یک تیغه آن مصرف بالا در داخل کشور و رشد بالای مصرف انرژی است و تیغه دیگر بهره وری پایین در همه مراحل حوزه انرژی است. این قیچی می تواند فرجام شومی را برای ما رقم بزند. اگر ما به همین روش جلو برویم عملاً تولیدمان از مصرف داخلی عقب می افتد و ما دیگر جایگاهی در بازار بین المللی انرژی نخواهیم داشت و عملا نفتی برای عرضه به بازار نداریم و همه تولید را باید در داخل مصرف کنیم.
وی تاکید کرد: باید در نظر داشته باشیم که کشورهای نفتی خاورمیانه اگر سبد درآمد و دارایی خود را از حالت نفتی به سایر بخشها سوق ندهند آینده پیچیده و خطرناکی خواهند داشت باید سهم صادرات غیر نفتی افزایش یابد و وابستگی اقتصاد و درآمد ارزی و بودجه و مالیات و فعالیت ها به نفت کاهش یابد.
وی افزود: ما به دلیل شرایط تحریم توانسته ایم بخشی از بودجه و تامین منابع برای مخارج کشور را غیرنفتی کنیم اما هنوز تعادل بودجه به شدت وابسته به قیمت و صادرات نفت است. این در حالی است که با توجه به پیش بینی های صورت گرفته به نظر نمی رسد ما افزایش قابل توجهی در قیمت نفت داشته باشیم. نفت 40 دلاری به معنای کسری بودجه برای اکثر کشورهای نفتی است. مثلا الجزایر برای اینکه کسری بودجه نداشته باشد نیاز به نفت 160 دلاری دارد و قیمت فعلی نفت حتی به اندازه تامین ثلث نیاز مخارج الجزایر هم نیست و خوش باورانه است.
وی گفت: این هدفگذاری قیمتی برای عربستان بیش از 80 دلار است که آن نیز خوش بینانه و دور ازدسترس است و عربستان را دچار کمبود درآمد می کند. به همین دلیل همه کشورهای نفتی از جمله ایران باید سبد درآمدی خود را متنوع کنند و به سمت نظام های درآمدی از جمله نظامهای هوشمند مالیاتی و کانونهای ایجاد ارزش افزوده و افزایش بهره وری و کارایی باشند. کاری که بنظر می رسد تا حدی امارات متحده توانسته آن را تحقق بخشد و ایران نیز بخاطر زیرساختها و تبحرش در اقتصاد مقاومتی، توان تحقق آن را دارد.
وی ادامه داد: در کنار همه اینها کرونا موجب کاهش رشد اقتصادی جهان و نیاز به انرژی شده و این موضوع موجب می شود تا شرایط برای کشورهای تولید کننده نفت بطور کامل تغییر کند. در پایان باید به این موضوع نیز اشاره کرد که فشارهای جهانی برای کاهش مصرف سوختهای فسیلی و تعدیل گازهای گلخانه ای نیز اهرم فشار دیگری بر روی بازار متزلزل نفت است.
رستمی تاکید کرد: می توان اینگونه جمع بندی نمود که ما برای مواجهه با تغییرات وسیع عرضه و تقاضا در حوزه انرژی نیاز به حکمرانی انرژی در کشور به منظور بازنگری در رویکرد و راهبردهای تولید، مصرف، عرضه و فراوری انرژی داریم. امری که یک انتخاب نیست بلکه ضرورتی برای بقا و پیشرفت است.
